Arend Jan, 37 jaar manager, vertelt tijdens het kennismakingsgesprek dat hij meer mensgericht wil leidinggeven. Tussen neus en lippen door en met een “big smile” op zijn gezicht, maakt hij een losse opmerking, dat sommige mensen vinden dat hij directief kan overkomen. In ons gesprek merk ik op dat hij snel en onduidelijk praat en veel ruimte inneemt. Hij maakt daarbij een zelfverzekerde en vermoeide indruk. Na een tijd te hebben geluisterd naar zijn verhaal, zeg ik poeh, is dit zoals je ook acteert in je werk? Ik stel voor om even een pauze in te lassen. Hij kijkt me met een verbaasde en ietwat geïrriteerde blik aan en er valt een ongemakkelijke stilte.
In onze samenleving wordt het steeds drukker, complexer en we moeten steeds meer informatie en prikkels verwerken. We worden meer dan ooit afgerekend op het neerzetten van prestaties. Het is vaak “hollen of crashen” en daardoor kan het gevoel ontstaan dat we worden geleefd. Ons hoofd zit vol, we maken ons zorgen en het lijkt soms of we geen controle hebben over eigen acties en automatische gedachtes en patronen. We worden heen en weer geslingerd tussen nog harder werken, nog meer ons best doen en het soms niet meer zien zitten. Hierdoor gaat onnodig energie lekken en als we niet op tijd en regelmatig onze accu opladen, kan dit zomaar resulteren in burn-out klachten. Essentieel hiervoor is dat we leren echt te luisteren naar onszelf en ook naar de mensen in onze omgeving.
Het lijkt zo makkelijk, maar vaak luisteren we niet écht. We schieten in onze automatische piloot en in de doe modus. Een modus waarbij de focus ligt op presteren, oordelen, analyseren, oplossen, van A naar B gaan. Dit kan zo de overhand krijgen dat we vanuit deze modus ongevraagd de ander adviezen gaan geven, oplossingen aanreiken of met een eigen verhaal te komen. We proberen de ander “op te beuren” door een vergelijkbaar verhaal te vertellen met een positief einde. Met als gevolg dat de ander zich juist niet gehoord, niet gezien en niet erkend voelt, waardoor de luiken dicht gaan en de ander afhaakt. De vraag is nu, hoe kan je ervoor zorgen dat de ander zich wel gehoord, gezien en erkend voelt door jou?
Otto Scharmer, beschrijft in zijn boek, Theorie U, vier verschillende niveaus van luisteren die essentieel zijn voor bewust en persoonlijk leiderschap. **
Hij beschrijft het in zijn boek als volgt. Niveau 1 gaat over het downloaden van patronen uit je verleden. Je hoort alleen wat je al kent, ter bevestiging van je eigen beeld van de wereld. Op niveau 2 ga je feitelijk luisteren, met open geest en toets je bestaande kennis aan de nieuwe informatie om te bezien of je van daaruit je beeld kan bijstellen. Op het derde niveau luister je vanuit een open hart, je luistert empathisch en hoort de ander met zijn of haar gevoelens en tegelijkertijd hoor je de gevoelens van jezelf. Om te komen naar het vierde niveau, een open wil, is het volgens Scharmer noodzakelijk om jezelf open te stellen, oordelen en oude identiteiten en intenties los te laten, in het diepe van jezelf te duiken en je te verbinden met je diepste bron.
Het gaat ook over luisteren naar wat de ander daadwerkelijk te zeggen heeft, luisteren naar wat zich in het contact met anderen afspeelt en luisteren naar je eigen innerlijke stem. Aandachtig luisteren is de sleutel naar meer begrip en compassie voor de gevoelens en behoeften van jezelf en de ander. En het leuke is als je meer echt gaat luisteren, diepgaand luistert komt er ruimte voor iets nieuws, creativiteit en innovatie. En komen de resultaten als het ware vanzelf. Want “alles wat je aandacht geeft groeit”. Hiervoor is een andere modus nodig. We noemen het de zijn modus. In deze modus ligt de focus op niet oordelen, acceptatie en loslaten, niet streven, vertrouwen, compassie en zachtheid. Vertragen, aandacht voor de ademhaling en met een nieuwsgierige open, zachte blik opnieuw kijken. In deze modus hoeft er even niets en openbaren zich als vanzelf verrassende antwoorden en nieuwe inzichten. Natuurlijk is het niet zo dat de zijn modus beter of slechter is dan de doe modus. Het gaat erom dat je bewust bent van beide mogelijkheden en dat je kan schakelen als je vastloopt. De kunst is om vaker uit je automatische piloot te stappen en bewust te zijn wat er bij jou gebeurt en hoe je reageert.
Je kan het vergelijken met de metafoor van de woeste golven in de oceaan, ze komen en gaan, we kunnen ze niet stoppen. Onder de golven, diep onderin de oceaan is het adembenemend mooi, kalm en stil. En die stilte zit ook diep van binnen in jou. Als je echt wilt luisteren naar jezelf is het de kunst om contact te maken met de stilte in jou. En van daaruit kan je ook beter en diepgaander contact maken en luisteren naar de ander.
Het fijne is dat we via ons lichaam en de ademhaling beter contact
kunnen maken met onze diepste bron
en beter in staat zijn om echt te luisteren. Onze ademhaling verandert door
onze stemming. Als we aan het jagen zijn gaat ons hart sneller kloppen en ervaren we onrust in ons hoofd en in ons lichaam. Als we vertragen en onszelf toestemming
geven even stil staan ervaren we
meer rust en komen we in de zijn modus. Het lichaam en de
ademhaling zijn altijd in het Nu en
hierin ligt een waardevolle bron van
informatie opgeslagen. Door regelmatig even stil te staan, ademhaling,
meditatie, mindfulness of yoga oefeningen te doen, word je meer bewust en stel
je jezelf in staat op diepgaand niveau te luisteren. Aangezien we het lichaam en de ademhaling altijd bij ons
hebben, kunnen we op ieder moment van de
dag oefenen. Hoe mooi is dat?Aan het
eind van het coachtraject vraag ik Arend Jan hoe hij het coachtraject heeft
ervaren. Hij geeft aan dat hij in het begin het wat zweverig vond en moest
wennen. Maar dat juist het stilstaan, het vertragen en het leren luisteren op
meerdere niveaus heeft meer diepgang gebracht in zijn relaties met mensen en
tegelijkertijd meer rust en creativiteit. Ook zijn werk – en privé omgeving
heeft dit opgemerkt.
* C. Otto Scharmer, Theorie U, ISBN 9789060386323
Gaby Schaffrath
